Voor melkvee ligt de optimale buitentemperatuur tussen -5°C en 18°C. Bij een temperatuur van 20°C en een vochtigheid van 80% heeft een koe al last van hittestress. Hittestress wordt veroorzaakt door een combinatie van een hoge temperatuur en een hoge vochtigheidsgraad.
Management, Koegezondheid
Bij een temperatuur van 25°C en een vochtigheidsgraad van 60% is er sprake van milde stress. Een temperatuur van 30°C in combinatie met een vochtigheidsgraad van 80 % veroorzaakt al ernstige stress. Hittestress heeft invloed op de activiteit, melkproductie en gezondheid van koeien. Als gevolg van hittestress neemt het aantal vrijwillige bezoeken van koeien aan de robot af; dat heeft een negatief effect op het bedrijfsresultaat. Het is dan ook van belang dat de koeien niet onder hittestress lijden.
Figuur 1: Effect van temperatuur en relatieve vochtigheid op het niveau van hittestress bij koeien
De belangrijkste effecten van hittestress zijn: verminderde inname van droge stof (DS), verlaagde melkproductie met lagere vet- en eiwitgehalten, verminderde vruchtbaarheid en een verhoogde waterconsumptie. Daardoor kan de energie-inname afnemen tot slechts 75%. Om overtollige warmte af te voeren, gaat de koe sneller ademen en hijgen. In combinatie met een verhoogde speekselvorming verlaagt dit de opslagcapaciteit en wordt het risico van pensverzuring groter. Koeien die lijden onder hittestress rusten twee tot drie uur per dag minder. Als de koeien rechtop staan, kunnen ze gemakkelijker ademen en hitte afvoeren. Samen met het toegenomen risico van pensverzuring wordt de kans op klauwproblemen in de loop van de tijd echter ook groter. Een goede klauwgezondheid is nodig voor een optimale stroom naar de melkrobot.
Onderstaande maatregelen zijn niet alleen van toepassing op koeien in lactatie, maar ook op drooggezette koeien en vaarzen.
Water
Bij hoge temperaturen en hittestress neemt de consumptie van water aanzienlijk toe. Hoogproductieve koeien kunnen wel tot 200 liter per dag drinken. Vuistregel: de waterbehoefte van een koe per dag is gelijk aan viermaal de dagelijkse melkproductie Bovendien moet minstens 10% van de kudde gelijktijdig kunnen drinken, bij voorkeur uit grote open waterbakken, die gemakkelijk toegankelijk zijn. Kwaliteit en zuiverheid van het water dienen dagelijks te worden gecontroleerd. Plaatsing van drinkbakken in stallen met een melkrobot is belangrijk; de koeien kunnen dan meteen na de melkbeurt drinken. De waterbakken dienen zodanig te worden geplaatst dat het koeverkeer niet door drinkende koeien wordt gehinderd.
Huisvesting
Koeien hebben ventilatie nodig om af te koelen. In open stallen is de meest effectieve methode natuurlijke ventilatie vanaf de zijkant, in combinatie met mechanische ventilatie vanaf 20°C. In hete klimaten is tunnelventilatie ook een goede methode om de koeien af te koelen. Daarnaast draagt isolatie van het staldak bij aan lagere binnentemperaturen. Door de koeien te besprenkelen met water koelen de dieren ook af (> 26°C), maar om te voorkomen dat de uiers nat worden, kan dit alleen op gezette tijden en in combinatie met mechanische ventilatie. De installatie van de robot dient een optimale configuratie voor de koeien te bieden. Dat komt neer op: geen direct zonlicht en de mogelijkheid om het gebied rondom de robot te koelen.
Voermanagement
Als er vaker wordt gevoerd (op de koelere momenten van de dag) blijft het rantsoen fris en smakelijk; tevens wordt de voerinname gestimuleerd en wordt fermentatie voorkomen. De volgende aanpassingen van het rantsoen worden aanbevolen: Verlaagd krachtvoerrantsoen aan het voerhek, gemakkelijker te verteren ruwvoer, minder energie per kilo DS en meer niet afbreekbaar penseiwit per kilo DS. Met deze aanpassing wordt het risico van pensverzuring en een lagere warmteproductie tijdens de vertering verlaagd; tevens wordt er dan voldoende energie en eiwit aangevoerd. Vanwege de verlaagde DS-inname en het verhoogde verbruik dienen tevens mineralen (Na, P) en vitamines (A, E) te worden toegevoegd. Om pensverzuring te voorkomen, kan het ook nuttig zijn om natriumbicarbonaat of eenvoudigweg zout toe te voegen. Als PMR-voeren (Partly Mixed Ration) wordt toegepast, wordt de consumptie door de koeien van het gehele rantsoen gelijkmatig over de dag verdeeld. In verband met hittestress moet het energiegehalte van het totale rantsoen aan het voerhek worden aangepast (gemiddelde melkproductie 7 kg). Figuur 3 toont de negatieve effecten (door een verlaagde voerinname) van hittestress op de vruchtbaarheid van koeien.
Beweiding
Het is raadzaam om de koeien tijdens een heel warme periode alleen 's nachts, of tijdens de koelere momenten van de dag (avond, vroege morgen) in de wei te laten. Als de koeien in de wei staan, moeten ze altijd kunnen beschikken over voldoende schaduw en vers water.
Bronnen: UierGezondheidsCentrum Nederland (UGCN), Diergezondheidsdienst, Deventer, Intervet Schering-Plough
