‘Exos is zo’n innovatie waar ik enorm veel plezier uit haal’

Rustig en beheerst draait Exos z’n rondjes op de klei van Het Hogeland, het karakteristieke landbouwlandschap met wierdedorpjes in het noordoosten van Groningen. Hier melkt Thomas Dijkstra 420 koeien, waarvan inmiddels bijna de helft Jersey. De koeien staan keurig verdeeld over twee stallen, elk met vier Lely-robots. ‘Het was al jaren mijn wens om iets met vers gras te gaan doen, vooral ook om meer eiwit van eigen land te halen.’ Zomerstalvoeren zag hij qua arbeid niet zitten, maar toen de maairobot van Lely zich aandiende, greep hij z’n kans.

Optrekken met gedreven Lely-team

In 2024 draaide de Groninger melkveehouder voor het eerst met de revolutionaire robot die vers gras volledig autonoom maait, oogst en aan de koeien voert. Er komt, dankzij gps- en ultrasone technieken en camera’s voor en achter, geen chauffeur meer aan te pas. Hij beschouwt het als ‘een mooi eerste leerjaar’. Dit jaar wil hij verdere stappen vooruit maken, samen met het ‘gedreven en enthousiaste team van de Lely Exos’, zoals Thomas het omschrijft. Een van de doelstellingen is om 2 miljoen kilo vers gras voor het voerhek te krijgen, tegen 1,5 miljoen kilo uit 232 dagen maaien vorig jaar.  Ook de drogestofopname uit vers gras denkt hij verder omhoog te krijgen: van ruim 4 naar 8 of liever nog 9 kilo per koe.

Maaien op maximaal 2.000 kilo drogestof

Het melkveebedrijf telt 180 hectare grond, waarvan 100 hectare huiskavel. Het plan is om met Exos dicht bij de stal te blijven. ‘Alles wat je verder moet rijden, kost tijd en gaat van je capaciteit af.’ Voor de maairobot is dit jaar een blok gereserveerd van 40 hectare. De machine wordt erop uitgestuurd als er tussen de 1.500 en maximaal 2.000 kilo aan droge stof staat. Thomas probeert dagelijks 1 tot 1,5 hectare te maaien. Het streven is om eens in de 18 tot 24 dagen met Exos terug te komen op een gemaaid perceel, als er tussen de twee en drie blaadjes aan de plant zitten. ‘De plantgroei en stijging van het aandeel eiwit zijn dan maximaal en dat betekent maximale kwaliteit aan ruwvoer’, verklaart Thomas. ‘Als je vers gras voert met 2,5 tot 3 ton droge stof, zie je wel dat de opname minder wordt. Dus je moet voortdurend flexibel zijn en telkens twee tot drie weken vooruit proberen te denken. Maar ook durven om er percelen tussenuit te halen of er juist aan toe te voegen. Dat maakt het werken met Exos leuk en uitdagend.’

Meer graseiwit en 25% krachtvoerbesparing

Lely Exos maakt dagelijks zo’n 10 ritten, waarbij er per keer ruim 1.000 kilo aan gras voor het voerhek komt. ‘Als alles soepel loopt, is een opname van 10 kilo droge stof uit vers gras per koe mogelijk’, denkt Thomas. De voermengwagen brengt dagelijks kuil en snijmais voor het voerhek, aangevuld met sodagrain, pulp en raap. Met minder inkuilverliezen en meer VEM’s uit vers gras hoopt Thomas dit jaar duidelijk meer eiwit van eigen land te halen. ‘Ik denk dat we tijdens het maaiseizoen een krachtvoerbesparing van zo’n 25% kunnen realiseren.’ Dat is wat hem betreft niet het enige voordeel. ‘We denken dat we met Exos een significante arbeidsbesparing van ruim drie kwartier per dag kunnen realiseren op het voeren, omdat we minder met de mengwagen hoeven te voeren.’ Ook de besparing op energie is fors. Het verbruik van Exos ligt op gemiddeld 5 kilowatt per ritje, dat is laag. ‘Omgerekend naar diesel heb ik vorig jaar voor het voeren van vers gras nog geen 800 liter verbruikt. Dat had je met de trekker en opraapwagen lang niet gered’, concludeert de melkveehouder. Ook de inkuilkosten daalden: er werd vorig jaar ruim 100 hectare gras minder ingekuild.

Zonnig voorjaar zorgt voor suikerrijk gras

Het melkveebedrijf in Rasquert is een van de 12 onderzoeksbedrijven van het Netwerk Praktijkbedrijven. Dit project richt zich op het verminderen van emissie van ammoniak en methaan, met name door management. Thomas denkt dat Exos op beide stoffen mogelijk een bijdrage kan leveren aan reductie. De uitdaging voor dit jaar is om met meer vers gras in het rantsoen de melk onder de koeien te houden. De productie ligt rond de 36 liter per koe per dag. De start van het jaar was in elk geval veelbelovend. Het zonnige voorjaar zorgde voor suikerrijk gras, dat had een duidelijk positief effect op de melkproductie. ‘We haalden uitslagen van 266 suiker, dat is extreem hoog.’ Boven alles zorgt het werken met Exos ervoor dat Thomas lol houdt in z’n werk. ‘Je moet als melkveehouder in Nederland zelf de slingers een beetje ophangen. Exos is zo’n innovatie waar ik enorm veel plezier uit haal.’

Gras maaien en voeren zonder chauffeur

Lely Exos is de eerste autonome oplossing die dag en nacht vers gras oogst en voert aan de koeien. Exos maait, transporteert, voedt en bemest gras, waardoor ruwvoer van het land maximaal wordt benut met minimale inzet van arbeid. De eerste Exos is al sinds 2018 actief. Het aantal testbedrijven is sindsdien flink gegroeid en heeft bijgedragen aan een goed inzetbaar en bedienbaar systeem. Exos is nu op 21 bedrijven actief en sinds 2025 commercieel beschikbaar. Natuurlijk wordt er flink doorontwikkeld aan dit uniek en revolutionair systeem. Dankzij software updates op afstand zijn verbeteringen en nieuwe functionaliteiten snel beschikbaar. De economische haalbaarheid van Exos begint, afhankelijk van de bedrijfssituatie, rond de 250.000 kilogram droge stof vers gras op jaarbasis.