Süt İneğini Kuruya Çıkarma

Kuru dönemde süt ineğini yönetmek

Meme sağlığı

Erken laktasyondaki mastitis vakalarının yaklaşık %60’ı kuru dönemden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle, doğum öncesi yeni enfeksiyonları önlemek ve mevcut enfeksiyonları tedavi edebilmek için ineklerin kuruya çıkarılması dikkatli ve sistemli bir şekilde yapılmalıdır.

Meme sağlığının risk altında olduğu kuru dönemde iki kritik evre vardır:

1. Kuruya çıkarıldıktan sonraki ilk hafta

2. Doğumdan hemen önceki hafta

İlk evrede, memenin doğal savunma mekanizması olan teat kanalındaki keratin tıkacı oluşur. İkinci evrede ise bu tıkaç, doğuma hazırlanırken yavaş yavaş ortadan kalkar. Keratin tıkacı, kuru dönemde bakterilerin meme kanalına girmesini önler.

Kuru dönemin başında ve sonunda meme enfeksiyonlarına yatkınlık en yüksek seviyededir. Dahası, bazı inekler kuru dönem boyunca hiç keratin tıkacı oluşturmaz.

Kuruya çıkarma anındaki süt veriminin yönetimi çok önemlidir çünkü yüksek süt verimi, kuruya çıktıktan sonra yeni meme içi enfeksiyon gelişme riskini %100 artırır. Memede fazla miktarda artık süt kalması, beyaz kan hücrelerinin dikkatini süt yağı ve hücresel atıklara yöneltmesine sebep olur; bu da bakterilere karşı etkinliklerini azaltır. Ayrıca, yüksek süt verimiyle kuruya çıkarılan ineklerde keratin tıkaç oluşumu gecikir ve daha zayıf bir tıkaç meydana gelir.

---

Kuruya çıkarma tedavisi

Kuruya çıkarma sırasında uygulanan intra-mammary antibiyotik tedavisi, mevcut enfeksiyonları ortadan kaldırır ve kuru dönemin ilk birkaç haftasında yeni enfeksiyonların oluşmasını önler. Ancak antibiyotikler, sınırlı süre etkili olduğundan kuru dönemin ilerleyen aşamalarında yeni enfeksiyonları önleyemez.

Uluslararası araştırmalar ve Lely’nin çalışmaları, antibiyotiğin içsel meme kanalı tıkacı (teat sealant) ile birlikte kullanılmasının enfeksiyon riskini daha da azalttığını göstermektedir. Bu ürün, doğal keratin tıkacını taklit ederek bakterilerin meme kanalına girmesini engeller.

Düşük Somatik Hücre Sayısı (SCC) olan ineklerde, yalnızca içsel tıkaç da kullanılabilir. Ancak uygulanırken ekstra hijyen kurallarına dikkat edilmelidir. Doğumdan sonra bu tıkacın tamamen çıkarıldığından emin olunmalıdır; aksi halde sağım sistemine karışabilir.

Doğru kuruya çıkarma tedavisi, sürü veterineriyle görüşülerek belirlenmeli ve Standart Operasyon Prosedürü el kitabına yazılmalıdır. Uygulanacak yöntem; kuru dönemin süresine, mastitis etkenlerinin varlığına, tedavi başarısına ve çiftliğe özgü koşullara göre değişiklik gösterebilir. Kuruya çıkmadan önce ve doğumdan sonra SCC seviyelerinin takip edilmesi, uygulanan yöntemin etkinliğini değerlendirmek ve gerekirse ayarlamak açısından önemlidir.

---

Kuru dönemin başında enfeksiyon riskini azaltmak

Başarı için belirleyici faktörlerden biri, kuruya çıkarken ineğin hâlâ ürettiği süt miktarıdır. Amaç, süt verimini 15 kg’ın (33 lbs) altına düşürmektir. Bu, zamanında konsantre yem miktarını azaltarak ve enerji ile protein içeriği düşük, daha lifli kaba yem (ör. kuru ot, haylage) vererek sağlanabilir.

Sağım aniden kesilmelidir. Günde iki sağımın altına düşerek sağımı yavaşlatmak doğru değildir; bu, yeni enfeksiyon riskini artırır ve keratin tıkacının oluşumunu geciktirir.

Kuruya çıkarma tedavisi, son sağımın ardından temiz ve güvenli bir ortamda uygulanmalıdır. Meme uçları tedavi öncesinde dezenfekte edilmeli, uygulama sonrası da daldırma (teat dipping) yapılmalıdır.

---

Kuru dönemin tamamında enfeksiyon riskini azaltmak

• Temiz çevre: İyi hijyen ve iyi bir ahır iklimi, yataklıkta bakteri üremesini ve memenin kontaminasyonunu engeller.

• Dengeli besleme: Enerji, protein, mineral ve vitamin dengesinin korunması, ineğin bağışıklık sistemini güçlü tutar ve Vücut Kondisyon Skoru’nun (3 - 3,5) korunmasına yardımcı olur.

• Stresi azaltmak: Stres, bağışıklık sistemini zayıflatır.

• Konforu artırmak: Rahat yataklık ve egzersiz alanı, genel sağlığı iyileştirir ve meme ödemini azaltmaya yardımcı olabilir.

---

Doğum sırasında enfeksiyon riskini azaltmak

• Meme ödemini önlemek: Ödem, meme kan akışını ve bağışıklık işlevini azaltarak mastitis riskini artırır. Ödemin başlıca sebebi kuru dönemde fazla Na+ ve K+ alımıdır. Bu iyonların fazlası aynı zamanda süt humması (hypocalcaemia) riskini de artırır. Çimen ağırlıklı yemler Na+ ve K+ açısından zengindir. Düzenli egzersiz, ödem riskini azaltmaya yardımcı olur.

• Doğumdan önce süt sızıntısı olan inekler: Bu inekler sağılıp kolostrumları dondurularak saklanmalıdır. Sağım, meme kanalındaki patojenleri dışarı atar. Ayrıca, serbest yağ asitleri sütle birlikte kandan uzaklaştırılır ve bu da yağlı karaciğer sendromu ile ketozis riskini azaltır.